در گذشته فواره و حوض در معماری ایرانی نقشی بسیار داشته است. چنانچه در بسیاری از بناهای قدیمی و کاخ های ساخته شده در گذشته می توان یک حوض و یا یک فواره را در مرکز بنا مشاهده کرد که در بسیاری از بناها این حوض بازتاب دهنده تصویر آسمان و نمادی از گنبد گرد آسمان می باشد، کویی که این حوض پیوندیست میان زمین و آسمان و گاها در این حوض ها ماهی نیز دیده می شود که نمادی از تصویر برج هوت در پهنه آسمان می باشد.
با نگاهی به کاوش های قدیمی و مستندات به دست آمده توسط باستان شناسان می توان پی برد در روزگاران بسیار کهن نیز در باغ های پردیس تخت جمشید و پاسارگاد و آتشکده ها و باغ ها و کاخ های ایرانی در دوران مختلف تاریخ آبراهه ها و آبنماهای بسیاری وجود داشته که به نوعی تداعی کننده وجود آبنماهای مدرن و دکوری درون بناهای امروزی می باشد.
فواره و حوض در معماری اسلامی
حضور المان آب و آبنما در معماری اسلامی نیز بسیار چشمگیر می باشد بناهایی که در دوران پس از اسلام در ایران ساخته شده اند همانند چهل ستون اصفهان میدان نقش جهان اصفهان باغ شازده ماهان و بسیاری از مساجد در سراسر ایران دارای یک فواره و حوض هر چند کوچک در مرکز بنا می باشند که این خود بیانگر پیوند دیرینه انسان با آب و آبنما می باشد.
حوض در معماری ایرانی
حوض در معماری ایرانی کاربردهای گوناگونی داشته است. در برخی بناها نقش مخزن آب آشامیدنی و در برخی دیگر نقش محلی برای شستشو و یا وضو گرفتن و در باغ ها محلی برای نگهداری آب و تقسیم آن برای آبیاری را داشته است. در بسیاری از بناهایی که معمولا در بخش مرکزی ایران همانند یزد و کاشان و اصفهان که آب هوایی گرم و خشک دارند آبنماها و حوض ها که در میان خانه ساخته شده اند نقش رطوبت ساز و خنک کننده در فصل تابستان را داشته اند.
به بیان دیگر می توان گفت پیوند میان آبنما و فواره با معماری ایرانی پیوندی کهن و ناگسستنی می باشد، ولی متاسفانه در سالهای اخیر علی الخصوص در شهر های بزرگی همچون تهران ، شیراز ، اصفهان و حتی یزد الگوی معماری تغییر پیدا کرده است. به طوری که دیگر در کمتر خانه ای می توان فواره و حوض یا آبنما و یا حتی باغچه ای یافت.
با گسترش زندگی ماشینی و افزایش جمعیت در شهر های بزرگ و افزایش قیمت زمین امروزه خانه های ویلایی قدیم جای خود را به آپارتمان ها داده اند و باغچه ها و حوض ها و آبنماهای داخل آنها جای خود را به پارکینگ برای ساکنان این آپارتمان ها داده اند.در چنین خانه هایی که دارای محیطی خشک و خالی از روح می باشد چگونه می توان انتظار شادی و سر زندگی را از ساکنان آن ها داشت. این گونه به نظر می آید که رد شرایط فعلی بهترین راه برون رفت از این خستگی و خشونت معماری خانه ها بازنگری در الگوهای معماری فعلی و اضافه کردن محیط های سبز و آبنما و حوض در حد حتی بسیار کوچک برای هر واحد مسکونی می باشد.
علاوه بر این می توان از الگوهای جدید و مدرنی همچون بام سبز(روف گاردن) و یا نصب آبنما های دکوراتیو همانند آبنما های استند سنگی در بخش های مختلف بنا استفاده کرد.
ما امیدواریم در جادوی رقص آب محصولاتی را تولید کنیم که بتوانیم روح آب را به کالبد معماری ایرانی باز گردانیم و همه در کنار یکدیگر از آرامش حاصل از صدای آب و آبنما لذت ببریم.